Vulva-trauma – Ik stond erbij en ik keek ernaar

Ik ben Maaike en ik ben getrouwd met Sanneke. We hebben twee zoons. Daan (9) en Joep (3). Voor Daan hebben we een co-ouderschap met mijn ex. Tijdens beide zwangerschappen was ik de ‘mee-moeder’ (al vind ik ‘hart-moeder’ beter passen want ik ben net zo veel moeder). Lees hier deel 5 van ‘De zwangerschap voor de mee-moeder’: Vulva-trauma – Ik stond er bij en ik keek er naar.

Ik stond erbij en ik keek ernaar.

Inmiddels hebben wij, helaas, ook ervaring met zwanger worden via een kliniek. Na een jaar ZI, zonder resultaat -behalve 2 miskramen- hebben we in overleg met Donor besloten om verder te gaan via een kliniek. We hoopten een IUI traject te kunnen starten. Voor ons een lastige stap. Bij Joep was onze eerste ZI poging gelijk geslaagd. Dat er dus nu iets mis zou zijn, konden we maar moeilijk geloven. Toch wil je alles uitsluiten. 

Als eerste vinden er meerdere lichamelijke onderzoeken plaats bij de vrouw. Geen prettige onderzoeken voor een vrouw. 

Al die onderzoeken, behandelingen en het hele traject, kan maken dat je je vrouw door een heel vervelende transformatie ziet gaan. Een waar ze het vertrouwen en de controle over haar eigen lichaam kwijt raakt. Een waar alle beetjes privé gevoel voor haar lichaam aan de kant moeten, want die onderzoeken moeten gedaan worden. 

En ik? Ik stond erbij en ik keek ernaar. Meer kon ik niet doen. 

Gevoelloos

Waar ik tijdens de zelfinseminatie nog een duidelijke rol en taak heb, valt die nu weg. Behalve dat ik me daardoor aan de zijlijn voel staan, voelt het ook vervelend om je vrouw alle onderzoeken te zien ondergaan. Ik kan niks. En dat voelt niet fijn. 

Daarnaast maakt het van de meest intieme, meest kwetsbare plek van haar lichaam een gebruiksvoorwerp. Iedereen zit eraan, iedereen kijkt ernaar, stopt er spullen in die hard en koud zijn. Zien wat dat met je vrouw doet, of heeft gedaan, is lastig. Verdrietig zelfs. Ik als mee-moeder voel me machteloos. Een gevoel dat verlammend kan werken. 

Die intieme plek is net zo geworden als de instrumenten die erin gestopt zijn. Koud, hard, gevoelloos. Rationeel doet het me misschien niks. We weten allebei dat dit is wat er nodig is om zwanger te raken. Maar dat is rationeel. De emotie, het gevoel, dat is weggestopt. Omdat die plek een gemeengoed is geworden. En dan is je afsluiten, distantiëren van de bijkomende emotie het meest veilig. En daarmee ook een afstand tussen ons en onze onderlinge emoties. 

Het gevoel terug krijgen

Hoe maakt ze die plek weer als iets van haar? Iets waar zij de controle over heeft, de regie. Hoe wordt het weer zacht en iets liefs, in plaats van het doorgeefluik dat het nu is? 

En, wat doe je als mee-moeder, met dat machteloze gevoel? Hoe kan je je vrouw helpen, of steunen tijdens en na het traject? En hoe zorg je ervoor, dat je elkaar niet uit het oog (of het hart) verliest? Hoe overbrug je de afstand weer? 

Ik sprak daarover met Jiska de Klerk. Zij werkt als life coach en in gespecialiseerd in het helen van trauma. Ze geeft er zelfs les over! 

Trauma

Kan je spreken over trauma? Na onderzoeken en behandelingen in een fertiliteitskliniek? 

Jiska: Ja, maar het ligt genuanceerder. 

Het woord trauma klinkt heel groot. Veel mensen denken dat je alleen een trauma oploopt als je een oorlog meemaakt. Of misbruik, of een heel erg ongeluk. Maar ook in andere situaties kun je een trauma oplopen. 

Als je in een stress situatie komt, treedt er een systeem in werking in je lichaam, die maakt dat je klaar bent om te vechten of om te vluchten. (Het bekende fight-flight mechanisme.) Als je lichaam dit niet kan doen, er is geen mogelijkheid om te vechten of te vluchten, dan raakt je zenuwstelsel overbelast. Je zenuwstelsel komt in een shut down. De energie die in de vechten of vluchten reactie gestopt moest worden, blijft in je lichaam vastzitten. Er is dan sprake van trauma. Een verwonding. Niet de gebeurtenis is het trauma, maar de vastgezette energie. Trauma uit zich daarom vrijwel altijd fysiek. 

Deze reactie is een biologisch gestuurd mechanisme! Het is een overlevingsmechanisme dat diep verankerd zit in ons brein. (Dit noemen we ook wel het Reptielenbrein. Dat is in feite je hersenstam. Het autonome zenuwstelsel dat alle automatische zaken aan de gang houdt, wordt aangestuurd door de hersenstam. Ook je vecht- vluchtmechanisme dus.) 

Dissociatie

Omdat je tijdens het traject rationeel weet dat dit nodig is, om je wens in vervulling te laten gaan, hebben wij gemerkt dat je daarin kunt blijven hangen. In die rationele benadering. 

Je koppelt je emoties en gevoelens los van je ratio. Je verwordt tot een hoofd en los daarvan een lichaam. Die twee kunnen vervolgens ook echt los van elkaar gaan functioneren (figuurlijk gesproken dan…). Spreek je dan over dissociatie? 

Jiska: Dat in een stresssituatie je ratio en emotie los komen te staan van elkaar, is ook een biologisch aangestuurde reactie. Het is een overlevingsmechanisme. 

Als je zenuwstelsel overbelast raakt, en bijv de pijn van een onderzoek of behandeling niet aankan, schakelt je zenuwstelsel je emoties uit. Je bent alleen nog een hoofd, dat niks meer voelt. Dat is (voelt) veilig. 

Ontvankelijker voor dissociatie

Een heel logische reactie. Kan het zijn dat de ene persoon daar ontvankelijker voor is dan de andere? Als je doorgaans in je leven al wat meer moeite hebt met het voelen en doorleven van je emoties, ben je dan bij stress situaties ontvankelijker voor dissociatie? Of doet iedere vrouw dit in meer of mindere mate in zo’n situatie? 

Jiska: Er zijn meerdere factoren die je gevoeliger kunnen maken. Als er al trauma in je systeem zit, is dat paadje van dissociatie al eens gebruikt en werkte dat in een andere situatie ook goed.  Als dat paadje er dus al ligt, is het voor je systeem heel gemakkelijk om dat te blijven bewandelen. 

Ik denk dat de term verhoogde kwetsbaarheid misschien passender is. 

En nogmaals; dit doet jouw systeem voor je. Je zet dit zelf niet bewust in. 

Wat ik daarom ook graag wil benoemen, is dat zo’n mechanisme dus niet iets slechts is. Het helpt je door moeilijke situaties. Het wordt pas een onhandig mechanisme, als het je in de weg gaat zitten op momenten dat je eigenlijk al veilig bent. Als het dus geen helpend mechanisme (meer) is, of niet meer nodig is. 

Dissociatie voorkomen

Kun je tijdens een behandeling, waarbij dissociatie of een ander mechanisme op de loer ligt, zelf of je partner iets doen om het te voorkomen? Of is het iets wat nódig is? Wat je ín het moment nodig hebt om het moment door te komen? Een niet tegen te houden reactie van je reptielenbrein? 

Jiska: Er zijn meerdere dingen die je zelf kunt doen. En ook dingen die je als partner kunt doen. 

Als eerste; Wees je bewust van wat er gebeurt en waarom. Als je je mechanismen kent, ben je beter voorbereid. Weet je van jezelf, dat je makkelijk dissocieert? Dan kun je vaak bedenken wanneer het komt. Je weet dan waarom het komt. Je kunt het dan zijn of er actief iets mee doen. 

Oefening vooraf

Je kunt vooraf, voor een behandeling of onderzoek bijv. thuis al iets doen. Dit doe je liefst een dag van tevoren. (Niet snel nog even in de wachtkamer.) 

Het is een visualisatie oefening. Ik noem het even De Topsporter oefening. Voordat een topsporter een grote prestatie moet leveren, helpt het enorm (blijkt uit onderzoek) als die van tevoren iedere stap visualiseert in het hoofd. Hierdoor wordt het lichaam voorbereid op de prestatie. 

Dat ga je nu ook doen. Ga ergens lekker zitten, of liggen. Zet een muziekje aan, of juist niet. Maak het jezelf comfortabel. 

Visualiseer de behandeling dan voor jezelf. 

Bedenk: Waar zit/ lig ik? Hoe ziet het eruit? Wie zijn er allemaal? Welke instrumenten worden er op welk moment gebruikt? Hoe voelt dat? Warm? Koud? Hard? Zacht? Doet het pijn? Drukt het alleen? Hoe lang duurt dat? Wat gebeurt er daarna? Wat is de volgende stap? Welk moment vind ik het spannendst? 

Je bereidt je lichaam voor op wat het zal ondergaan. Dit is enorm helpend voor je lichaam. 

Praat hierover met je behandelaar. Vraag hem/haar wat er gaat gebeuren zodat jij je visualisatie zo goed mogelijk kunt doorlopen. Een goede voorbereiding op je behandeling door je behandelaar maakt een wereld van verschil. Trauma kan dan zelfs voorkomen worden.

Hulpbronnen

Ook belangrijk om vooraf te doen: 

Stel hulpbronnen in. Bedenk van tevoren wat jou kan helpen om in het hier en nu te blijven. Zet dit op papier. Spreek het door met je partner, en met de behandelaar! 

Hulpbronnen kunnen zijn: 

• Iets warms of juist kouds tegen je huid. 
• Iemand mogen knijpen. Of juist jezelf knijpen, of laat druk uitoefenen op je lichaam.
• Een geur die je prettig vindt meenemen
• Muziek aanzetten
• Een tijdslimiet stellen. (Het duurt 5 minuten, dan is het klaar.) Laat je behandelaar ook echt stoppen, na die 5 minuten! 
• Je partner tegen je laten praten en je helpen je ademhaling onder controle te houden. 
• Een stopwoord of -gebaar afspreken. (Als ik mijn hand opsteek, wil je dan even stoppen? Als ik mijn hand laat zakken, mag je weer verdergaan.) 
• Mentaal een veilige plek, of situatie creëren. Ik noem dit ook wel base-camp. Dit kan een plek in je herinnering zijn, of je denkt aan je favoriete hoekje in de bank. Een plek waar je je veilig voelt en vertrouwd. Richt je op alle details van die plek. Spullen, geuren, geluiden, texturen. Dit kalmeert je zenuwstelsel. 

De mee-moeder kan hierin een enorm belangrijke rol hebben. Jij als mee-moeder kan de belangrijkste hulpbron zijn! En helpen om de andere hulpbronnen in te zetten. 

Tijdens een behandeling

Als het moment komt, dat dissociatie of een shut down op de loer ligt, ga je zorgen dat je in het hier en nu komt. 

Opnieuw; Jij als mee-moeder kan hierin heel belangrijk zijn! 

• Spreek haar zintuigen aan, door te vragen; Noem 3 dingen die je ziet 

                                                                     Noem 3 dingen die je hoort

                                                                     Noem 3 dingen die je voelt. (Focus je op het voelen van een lichaamsdeel waar geen pijn (of ongemak) is op dat moment.) 

• Zorg dat ze blijft ademhalen. Pas de zgn Cirkel ademhaling toe. Adem in- voel hoe de lucht langs je neusvleugels gaat, door je neus naar binnen. Voel waar het naartoe gaat. Door je borst, naar je buik. De zuurstof gaat door je hele lichaam. Adem door je mond uit (het kan helpend zijn, om bij het uitademen een Voo- klank te maken.) Voel hoe de lucht weer omhoog komt, langs je strottenhoofd, door je mond, langs je lippen, je lichaam weer verlaat. Adem weer in door je neus, etc.. 
• Pas co-regulatie toe. Door lichaamscontact te maken (een hand op een schouder, kan al voldoende zijn) of haar aan te kijken help je haar haar ademhaling en hartslag te kalmeren. Zelfs jouw gemoedstoestand kan ze overnemen. 

Door het (lichaam) contact zullen jullie systemen met elkaar gaan synchroniseren. Let op! degene die het aanbiedt, moet zelf eerst goed gereguleerd zijn! 

Door in het hier en nu te blijven, zal je in staat zijn om stop te zeggen. En zul je je hulpbronnen beter kunnen inzetten. 

Het nadeel: je maakt echt alles mee. De geluiden, pijn, ongemak. 

Maar! Juist als je het meemaakt en doorleeft, kun je het daarna beter verwerken. Iets is echt moeilijker te verwerken als je er niet bij was. 

Als je lichaam alles gevoeld heeft, zal het je ook kunnen vertellen wat het na de behandeling nodig heeft. 

Geef je lichaam dat! Dat kan slaap zijn, een douche/bad, rennen, huilen, een massage, schreeuwen, trillen, dansen, warmte. 

Geef je lichaam waar het om vraagt. Doe dat niet even snel. Ga maar in de vertraging. 

Zo kan je de trauma energie laten afvloeien en blijft het niet vastzitten in je lichaam. Je leert je zenuwstelsel hiermee, wat het kan doen in plaats van dissociëren. Er wordt een nieuw paadje aangelegd. Een ‘gezonder’ paadje. 

Regie.

Zorg voor eigen regie. 

Als mensen in een stresssituatie in actie kunnen komen, ontstaat er geen trauma. De aangemaakte adrenaline wordt gebruikt en zal dan ook niet vast komen te zitten in het lichaam. 

Spreek met je behandelaar af, welke regie jij hebt en pakt. Denk aan: 

• Stop= stop (of hand omhoog= stop)
• Vertel van te voren ‘Ik ben bang, kunnen we afspraken maken?’
• Geef aan wat je nodig hebt. Vertel wat je hulpbronnen zijn. 

Blijf dan wel in het hier en nu. Alleen dan is echte communicatie mogelijk. Wat weer essentieel is om de regie te kunnen houden. 

Na de behandeling

Als je systeem toch overladen raakt en je hebt een shut down, ga dan met je lichaam zitten. Dat klinkt gek, maar maak het jezelf comfortabel en neem je lichaam mee terug naar de behandeling. Wat voelde het? Wat was het moment dat je overspoeld raakte? Wat had je lichaam eigenlijk nodig toen? Geef het dat. Geef je lichaam alsnog de kans om te vechten of te vluchten. 

En wees vooral heel lief voor je lichaam. Ze heeft het zwaar gehad. Ze heeft pijn gehad, er zijn instrumenten ingestopt, er is over haar grenzen gegaan. Wees lief. Geef haar de kans om de energie te laten afvloeien. Dus ook hier, een massage, een douche/bad, sport, schreeuwen, warmte, zachtheid, natuur, lucht. 

Ga niet zonder meer over tot de orde van de dag. Verwerk de situatie. Zo wordt het niet opgeslagen en zo heb je bij een volgende (of vergelijkbare) behandeling geen of minder last. 

Vulva-trauma

Als er al sprake is van een trauma, of afsluiting van het lichaam, wat kan je doen? Het heeft invloed op je lichaamsbeleving en daarmee vaak ook op je seksualiteit. Wat kan je zelf, of wat kan je partner voor je doen? 

Jiska: Laten we het even Vulva- trauma noemen. De behandelingen waren gericht op de baarmoeder en eierstokken en worden vrijwel altijd via de vulva benaderd. Op een koude, gevoelloze manier. Dat dus juist die plek erop reageert door hard, gevoelloos, of juist gespannen en gevoelig te worden, is dan ook heel logisch. Als de pijn die daar zit en die de vulva is aangedaan niet verwerkt wordt of afvloeit, ligt vaginisme op de loer. 

Om die plek weer zacht en lief en ‘van haar’ te maken is er tijd, liefde en aandacht nodig. In heel erg kleine stapjes. 

Doe dat maar samen. Help elkaar daarbij. 

Een manier kan zijn door haar eerst op een neutrale plek zachtjes aan te raken. Een plek waar geen trauma energie zit en die ook niet seksueel geladen is. Dat kan haar knie zijn, of de rug. Vraag steeds bij iedere aanraking toestemming. Mag ik je hier aanraken? Voelt dit oké? Hoe voelt dit voor jou? Mag ik verder gaan? Respecteer altijd een ‘nee’! Zij heeft de regie. Zij alleen kan voelen of de aanraking oké voelt. Langzaamaan zal ook het aanraken van de vulva weer oké voelen. Waarna het uiteindelijk weer onderdeel van haar lichaam wordt en ook weer iets seksueels kan worden. 

Ook hierbij wil ik weer benadrukken, dat het een logisch mechanisme van haar systeem is. Ze zet dit niet zelf in! 

Blokkade na vulva-trauma

Als het lichaam van de moeder in trauma-stand komt te staan, en er dus vulva-trauma is, wat de vulva en het bekken hard, gevoelloos, koud maakt, dan zou je denken dat dat invloed moet hebben op de bevalling. Dat er een blokkade ontstaat en de ontsluiting bijvoorbeeld niet vordert. 

Jiska: Het trauma kan wel hinderen. Maar, een bevalling is zo’n oergestuurd proces. De invloed van de hormonen die vrijkomen is zo sterk! De bevalling zál dus gebeuren. 

Maar je kunnen overgeven aan dat proces, kan wel moeilijker zijn door trauma. Je kan daardoor meer pijn ervaren, of opnieuw gaan dissociëren of een ander onhandig mechanisme wordt actief. 

Daarom kan het handig en helpend zijn, om alle opgebouwde trauma energie af te laten vloeien voor de bevalling. 

Trauma Informed Society

Jij en ik zijn het al lang eens over de Trauma informed society. Die moet er komen. Maar dus ook zeker in fertiliteit land. Gynaecologen, fertiliteitsartsen en verpleegkundigen, verloskundigen en huisartsen. 

Ze moeten weten wat de invloed van hun handelen, behandelingen en geboden zorg is op een vrouw. Op haar lichaam, lichaamsbeleving en seksualiteit, op haar gevoelens, emoties. En daarmee op haar partner. Want die partner, die staat erbij en kijkt ernaar. 

Behalve dit schrijven, wat kunnen we nog meer? Hoe breng je dit, als patiënt, onder de aandacht van je zorgverlener? 

Jiska: Door wat jij nu doet, zet je al een eerste stap. Maar andere ouders, die nu of binnenkort een traject gaan starten en dit lezen, weten nu al dat het belangrijk is om dit alles bespreekbaar te maken met hun behandelaar.
Het is namelijk ook voor de behandelaar heel fijn om met een patient te werken die niet super gestrest is, of snel bevriest. Een behandeling slaagt eerder met een gereguleerd, ontspannen systeem.
Als je dus eerst het gesprek aangaat met je behandelaar en daarmee zoveel stress weet te voorkomen (of verminderen) ‘wint’ hij er dus ook iets mee. 

Hopeloosheid

Ik beschreef al, dat ik tijdens het traject mijn rol kwijtraakte. Ik had even geen nut. En dat voelt heel naar. Het feit dat je tijdens een (pijnlijke) behandeling, toch iets kunt doen voor je vrouw, om bijvoorbeeld dissociatie te voorkomen, geeft je weer een rol. En een belangrijke! 

Jiska: Ja, maar ook jouw gevoel van hulpeloosheid, machteloosheid, kan traumatiserend zijn. 

Dus ook als mee-moeder, mag je de ruimte nemen om de situatie die je vanaf de zijlijn hebt ervaren, te verwerken. Alles wat ik op heb genoemd, wat de dragende moeder kan doen om trauma energie te laten afvloeien, geldt ook voor de mee-moeder. Ook de mee-moeder kan hulpbronnen inzetten. 

Zoals je voor de barende moeder een bevalplan maakt, kun je dat ook voor de mee-moeder doen. Alles zit daar in. Visualisatie, regie, hulpbronnen, een rol hebben of pakken. Dit zou je voor alle situaties kunnen doen. Behandelingen, de bevalling, de kraamweek. Je bent niet alleen partner, je bent ook jezelf en daar mag (Mag? Moet!) je voor zorgen. 

Tips

Ik merkte ook, omdat je ziet dat je vrouw uit contact met zichzelf gaat, dat ik erg geneigd was, om ook uit contact te gaan. Uit contact met haar. Ik had geen rol, stond aan de zijlijn, en zag mijn vrouw soort van verdwijnen. Zij heeft daar hulp bij gekregen. Ik daardoor, indirect, ook. 

Het contact met jezelf en met elkaar in stand houden, kan hard werken zijn. Maar het is dus mogelijk. Lukt dat niet, zoek dan hulp! Die is er! Een aantal suggesties vind je hier onder.  

• Freya: Dé vereniging voor mensen met vruchtbaarheidsproblemen. Freya is niet alleen belangenbehartiger en informatiebron. Je vindt er ook veel informatie rondom fertiliteits trajecten, miskraam, zwangerschap na fertiliteitstrajecten en blogs van ervaringsdeskundigen. Ook voor lotgenotencontact is een groot deel van de site ingericht. Via het tabblad Kinderwens > psychosociale hulp, vind je hulp per regio en per ‘problematiek’.
• Carin van Laarhoven: Kinderwens, miskraam of verlies. Carin is psychosociaal therapeut en ervaringsdeskundige. Ze heeft al meerdere malen ook mee-moeders geholpen. 
• Jippiejiska- Coaching voor groot en klein. Jiska de Klerk werkt als kindercoach en levenscoach op een zachte, onderzoekende en speelse manier. Ze is gespecialiseerd in het helen van trauma en is onlangs ook gestart met coachen op het gebied van seksueel trauma. 
• Full Embodiment. Ariel Giaretto is expert op het gebied van healing sexual trauma. Een fijn en inspirerend mens. (volgens Jiska.) 
• Inge Coolen. Inge Coolen doet familieopstellingen en geeft workshops over familiesystemen. Zo krijg je inzicht in hoe je eigen familiesysteem van invloed is op jou en jouw eigen nieuw te vormen familie. 
• Bodymind Opleidingen. Bodymind Opleidingen is het opleidingsinstituut waar je in Nederland opgeleid kan worden tot SE practitioner. (Somatic Experience. Een psychosomatische methode voor het helen van trauma. Deze methode richt zich in de eerste plaats op de effecten van trauma op ons lichaam.) Bij het tabblad ‘Therapie’ vind je een SE-therapeut in jouw omgeving. 
• Centrum voor kinderwens. Laat je op de site niet in verwarring brengen, door haar schrijven over dat IVF niet altijd nodig is om zwanger te kunnen worden. Annerieke gaat uit van een natuurlijke benadering. Mbv voeding, supplementen en Chinese geneeskunde helpt ze je je lichaam in balans te krijgen, om het zo op weg te helpen naar een gezonde zwangerschap.
• Vadervisie. Patrick Timmermans werkt met vaders (én moeders) als het gaat om de relatie. Dus ook om het opruimen van oud zeer en (transgenerationeel) trauma.  (Transgenerationeel trauma is trauma dat onbewust van ouders op kinderen wordt doorgegeven.) 

Welke hulp je ook kiest, als je contact gaat leggen met een therapeut, doe altijd eerst een kennismakingsgesprek. Voel aan of je een klik hebt met de coach/ therapeut. Het hebben van een klik of goed/veilig gevoel is essentieel voor het slagen van de therapie/coaching. Geen klik? Zoek dan verder naar een passender coach! 

Meer over Maaike en haar blogs

Heb je een vraag voor Maaike? Stel deze dan onder de betreffende blog of mail naar info@pinkparents.nl t.a.v. ‘Mee-moeder’. Maaike geeft graag antwoord op je vraag of zal deze meenemen in één van haar volgende blogs.
Op de hoogte blijven van Maaikes verhaal? Meld je aan voor de nieuwsbrief onderaan de pagina.