Juridische aspecten van homoseksueel ouderschap

Het homohuwelijk werd pas in 2001 legaal in Nederland. Hoewel deze juridische verandering erg laat kwam en er daarvoor al gezinnen in allerlei verschillende vormen bestonden, opende dit de deur naar nieuwe wetgeving. Want naast de wens om te trouwen, zijn er ook mensen binnen de LHBTQI+ community die een gezinsuitbreiding enorm zouden verwelkomen, zoals bijvoorbeeld bij een homostel met kinderwens. Gelukkig lukt het veel stellen om die te verwezenlijken, maar de wetgeving hier omheen is nog relatief jong. We gaan in dit artikel op een aantal vragen in rondom de juridische aspecten van homoseksueel ouderschap.

Mogelijkheden van homoseksueel ouderschap

Waneer twee mannen samen een kinderwens voelen, wordt vaak als eerste aan adoptie gedacht. Adoptie door twee mannen is alleen niet zo evident als het in eerste instantie lijkt. Lang niet alle landen staan open voor adoptie door een homosexueel stel. Daarnaast kunnen de kosten van een adoptieprocedure flink oplopen en is er het risico dat je aan het einde van een lang proces toch met lege handen achter blijft.

Pleegouderschap of co-ouderschap kunnen ook een oplossing bieden, maar hebben als nadeel dat er vaak met schema’s gewerkt wordt, of je na een periode samen toch weer afscheid van een pleegkind moet nemen. Daarnaast zijn er stellen die graag iets van zichzelf terug zien in hun kind. Een draagmoeder kan twee vaders helpen deze wens helpen te verwezelijken.

Hoewel het de ideale manier kan lijken om de droom van aan familie te verwezelijken, zitten er aan een dergelijk traject wel een aantal haken en ogen. Omdat er vaak veel emoties aan ten grondslag liggen aan het hele proces, is het goed om van te voren gedegen kennis te nemen van alle regels, rechten en plichten, om al te grote teleurstelling te voorkomen.

Regels omtrent adoptie door homostel

Om in Nederland een kind te adopteren moet een stel aan een aantal voorwaarden voldoen. Deze voorwaarden zijn tegenwoordig wetteljk gezien voor stellen van verschillend of gelijk geslacht hetzelfde.

Ten eerste moet de adoptie in het belang van het kind zijn, en moet de rechter bevestigen dat het kind van de eigen ouders niets meer te verwachten heeft. Het kind moet minderjarig zijn en een kind dat ouder dan 12 jaar is, moet zelf instemmen met de adoptie. Grootouders zijn niet in staat om hun kleinkind te adopteren en bij adoptie moeten de pleegoudes beiden ouder dan 18 jaar zijn. Daarnaast is het van belang dat het kind tenminste 1 jaar heeft verzorgd, als voogd, pleegouder of stiefouder.

Aan het stel dat een kind wil adopteren geldt de aanvullende eis dat zij langer dan 3 jaar samen te hebben geleefd. Dat is bijvoorbeeld aantoonbaar door gegevens uit de Basisregistratie Personen.

Wet omtrent draagmoederschap

In Nederland mogen wensouders ook op zoek gaan naar een geschikte draagmoeder. Ook hieraan zijn een aantal regels verbonden, die vooral draaien om het verbod om het stimuleren van commercieel draagmoederschap. Zo is het niet toegestaan om op een website reclame te maken of vraag en aanbod rondom draagmoederschap bij elkaar te brengen.

Ook is het niet toegestaan om oproepjes rondom draagmoederschap op social media te plaatsen. Dat geldt voor de wensouders, maar ook voor de draagmoeder. De kosten die bij het draagmoederschap komen kijken mogen wel vergoed worden. Het gaat dan over medische kosten en andere aantoonbare zaken die aan de zwangerschap verwant zijn. Het is uitdrukkelijk niet toegestaan om een vergoeding aan te bieden voor het draagmoederschap.

Rechten biologische en niet-biologische vaders

We herkennenin de basis in Nederland twee typen vaders: biologische en niet-biologische vaders. Wanneer een kind verwekt is door een vader, direct of via medisch ingrijpen, dan spreek je van een biologische vader. Het kind heeft immers voor de helft dezelfde genen als de vader.

Hoewel we dus de biologische band tussen vader en kind erkennen, kan een niet-biologische vader het vaderschap op verkrijgen door het aannemen van de vaderrol. Een verzorger die dagelijkse verantwoording voor een kind neemt kan in realiteit namelijk veel meer een ouder voor een kind zijn dan degene wiens genetisch materiaal is doorgegeven. Om de juridische vader van een kind te worden, dien je een kind te erkennen. Hiervoor heb je in het geval van een kind dat jonger dan 12 jaar is de toestemming van de moeder nodig. Is het kind ouder dan 12 jaar, dan is ook de toestemming van het kind belangrijk. Vanaf het moment van erkenning heb je als ouder gezag over het kind.

Gezag houdt in dat je bevoegd bent om belangrijke beslissingen in naam van het kind te nemen. Het kan dan gaan over medische beslissingen, schoolkeuze of de keuze voor een woonplaats voor het kind. Als juridsch ouder heb je daarnaast recht op omgang met je kind en recht op informatie en consultatie; je hebt dus het recht om op de hoogte gehouden te worden van belangrijke gebeurtenissen in het leven van je kind. Daarnaast heeft ouderschap invloed op zaken als het erfrecht, de keuze voor de achternaam en de financiele zorgplicht.

Rechten draagmoeder

In December 2016 heeft een Staatscommissie een uitgebreid document opgesteld met vergaande aanbevelingen over onder andere het draagmoederschap. Hiernaast bestaat er in Nederland de Wet Draagmoederschap, waarin de rechten en plichten worden vastgesteld. Een draagmoeder wordt in eerste instantie gezien als de juridische ouder van het kind. Dat wil zeggen dat zij bij de geboorte automatisch het gezag over het kind heeft, en alle beslissingen voor het kind mag maken.

Hoe hier binnen een specifieke situatie mee om wordt gegaan hangt van allerlei factoren af. Zo kan het bijvoorbeeld wenselijk zijn dat het gezag van het kind volledig naar de wensouders gaat. Die situatie kan alleen via de rechtbank tot stand worden gebracht, en ook alleen in een situatie waarin twee wensouders het kind adopteren en de draagmoeder haar gezag opgeeft. Het is dus belangrijk om goed uit te zoeken met welke juridische aspecten van adoptie en draagmoederschap je te maken zult krijgen.

Juridische aspecten van homoseksueel ouderschap

Er is dus een hoop om uit te zoeken als je als wensouders gezinsuitbreiding verwacht. Vaak gaat er een lang proces aan een gezinsuitbreiding vooraf, waarin er al een flink aantal hobbels zijn genomen. Daarbij is elke situatie verschillend, en zullen de stappen dus aangepast moeten worden aan de situatie.

Het is in ieder geval raadzaam om je niet alleen goed voor te bereiden op de praktische kanten van het ouderschap, maar je uitgebreid in te lezen over de juridische aspecten van homoseksueel ouderschap. Zorg er daarnaast voor dat je goede afspraken met elkaar maakt en die ook vastlegt. Vaak is het makkelijker om tot heldere afspraken te komen als er wat minder emoties in het spel zijn.

Gelukkig zijn er ook steeds meer verhalen die geweldig aflopen. Het is dus absoluut niet onmogelijk om als wensouder je droom te laten uitkomen! Lees ook hoe Stefano en Arnout hun kinderwens vervulden via een draagmoeder.

Bron:
Stichting meer dan Gewenst – Brochure over de juridische kant van verschillende ouderschapsvormen