Gezag en juridische ouderschap bij LHBTI+ gezinnen

Wanneer je samen een kinderwens hebt of een kind aan het opvoeden bent, wil je natuurlijk dat dit juridisch goed geregeld is. In dit artikel gaan we het hebben over het gezag en juridische ouderschap bij LHBTI+ gezinnen. Er zijn natuurlijk heel veel samenstellingen van families te bedenken, en elke situatie is weer anders. Laat je dus ook altijd goed voorlichten over de zaken die op jullie situatie van toepassing zijn!

Wat is het verschil tussen juridisch ouderschap en gezag?

Wanneer we het hebben over het ouderschap dan denken veel mensen dat het over het gezag over een kind gaat. Hoewel ze vaak samen voorkomen, zijn het echt twee afzonderlijke zaken, allebei met hun eigen regels.

Juridisch ouderschap duurt jullie hele leven en heeft ook daarna nog invloed: het is de juridische band tussen ouders en kinderen. Deze familieband heeft invloed op de achternaam en de financiële zorgverplichting. Het juridisch ouderschap regelt daarnaast het erfrecht: het is dus belangrijk om dit goed te regelen. Ouderschap zorgt er daarnaast ook voor dat jouw moeder de juridische oma is van je kind: het geeft aan dat je voor de wet deel uitmaakt van dezelfde familie. Wanneer je de juridisch ouder van een kind bent, ben je ook verplicht het kind te onderhouden totdat het kind 21 jaar wordt.

Gezag eindigt daarentegen als het kind 18 jaar is en kan ook door de rechter worden gewijzigd. Het is het recht om je minderjarige kind te verzorgen en geeft ook aan dat je beslissingsbevoegdheid hebt over het kind. Je mag dus besluiten nemen voor het kind over de schoolkeuzen en medische kwesties, natuurlijk wel altijd in het belang van het kind.

Gezag is niet iets waar je zelf eenvoudig afstand van kunt doen: die beslissingen zijn altijd aan de rechter. Het is dus ook mogelijk dat de ouders het gezag dus niet delen. Ook kan iemand die niet de juridisch ouder van het kind is tóch het gezag hebben. Let op: ook als je het kind hebt erkend, heb je niet automatisch het gezag over het kind tenzij je getrouwd bent.

Hoe verkrijg je juridisch ouderschap als LHBTI+ ouder?

Juridisch ouder kun je worden op verschillende manieren:

• De vrouw die het kind baart is door de geboorte automatisch de juridisch ouder.
• De man of vrouw die met de geboortemoeder getrouwd is of een geregistreerd partnerschap met haar heeft op het moment dat het kind geboren wordt, wordt ook automatisch juridisch ouder. Voor de meemoeder komt hierbij kijken dat er tevens gebruik moet zijn gemaakt van een anonieme donor via een Nederlandse fertiliteitskliniek. Je moet het kind in dit geval wel nog steeds erkennen. Verder is het erkennen in het geval van lesbisch ouderschap gelijk aan het erkennen bij partners van verschillende geslachten.
• Het juridisch ouderschap kan door de rechter worden vastgesteld.
• Door alle soorten van adoptie kan juridisch ouderschap ontstaan, dit zal vaak spelen bij homoseksueel ouderschap.

Erkennen om juridisch ouderschap te krijgen

We hebben nu een paar keer de term ‘erkennen’ langs zien komen. Het erkennen van het kind is belangrijk omdat je hiermee de juridische band vastlegt. Door het erkennen wordt je dus de juridische ouder van het kind. Het erkennen gebeurt meestal bij het gemeentehuis, wanneer ook de naam en achternaam van het kind vastgelegd worden. Een kind kan maar twee juridische ouders hebben, dus zolang dat aantal nog niet is bereikt, kan het kind nog erkend worden. Je hebt hier altijd toestemming van de moeder voor nodig, vanaf dat het kind 12 is óók toestemming van het kind, en vanaf het 16e jaar is alleen de toestemming van het kind voldoende.

Wie krijgt automatisch het gezag bij de geboorte?

We hoorden de term ‘automatisch gezag’ net al even voorbij komen. In principe werkt dat zo:

• De biologische moeder van het kind heeft automatisch het gezag.
• Is zij getrouwd met een man of hebben zij een geregistreerd partnerschap en is hij de biologische vader, dan heeft hij ook automatisch het gezag.
• Is zij getrouwd met een vrouw en is de biologische vader een anonieme, maar te traceren donor, afkomstig van een Nederlandse fertiliteitskliniek? Dan heeft de meemoeder automatisch gezag.

= In alle andere gevallen is er geen sprake van automatisch gezag, je moet het dus zelf regelen.

Hoe vraag je het gezag over een kind aan als LHBTI+ ouder?

Wanneer je géén automatisch gezag hebt, maar het wel graag wilt vastleggen, kun je dat op de volgende manieren doen.

• Bij een huwelijk: wanneer je als man of als meemoeder gaat trouwen met de biologische moeder van het kind, en je hebt het kind ook tijdens of na de geboorte erkent krijg je automatisch het gezag.
• Aanvragen via internet: je kunt dit digitaal doen wanneer het kind in de Basisregistratie Personen (BPR) ingeschreven staat en beiden ouders een DigiD hebben. U vraagt het gezag hier aan: https://digid.nl/saml/idp/request_authentication
• Schriftelijk aanvragen: je hebt dan een originele kopie of een uittreksel van de geboorteakte nodig waarop de erkenning van het kind staat en een bewijs dat het document origineel is. Het document mag niet ouder dan 3 maanden zijn. Ook heb je beiden identiteitsbewijzen nodig.
• De rechter kan ook besluiten dat twee ouders het gezag zullen delen.

Bronnen:
Rijksoverheid – Kind erkennen waneer en waar?

Rijksoverheid – kind erkennen gevolgen

Digitaal het gezag aanvragen via Basisregistratie Personen (BPR)

Kim Smienk Advocatuur – Lesbisch ouderschap, hoe zit dat juridisch?